ره آورد من

گرچه آتنی های باستان،دموکراسی را بنیاد گذاشتند،اما مشهورترین فیلسوفانشان – سقراط،افلاطون و ارسطو – قهرمان بزرگ دموکراسی نبودند. در بهترین حالت،نظرشان درباره ی دموکراسی مبهم و در بدترین حالت، دشمن آن هستند. نخستین قهرمان راستین دموکراسی،یک"رویاپرداز دموکراسی"،بی گمان روسو بود. اما روسو،در این که آدمی می تواند همزمان انسانی شایسته و شهروندی شایسته باشد،تردیدهای خودش را داشت. برای روسو،انسان شایسته،انسان طبیعی است با ویژگی های آزادی،استقلال،برابری،شادی،همدردی و عشق به خود،که مقدم بر جامعه در حالت طبیعی است. بنابراین کار جامعه،تباه سازی چنین انسانی است.

با این وجود،روسو باور دارد که انسان،ناگزیر از زندگی در اجتماع است و بنابراین آموزش مدنی یا آموختن عمل خوب و درست در جامعه نیز،اجتناب ناپذیر است. آرمان روسو برای انسان،کنش اخلاقی و تا حد امکان،حفظ سادگی طبیعی است. تنها به این روش است که فرد می تواند آزادی اش را حفظ کند؛ و تنها اگرشخص از قانون هایی پیروی کند که برای خودش می گذارد – یعنی تنها اگر فرد خود – فرمان باشد- می تواند آزاد بماند :" هر کس،جز از خویش،فرمان نمی برد و همچون پیش از (ورود به)جامعه،آزاد می ماند".

 اما قانون گذاریی اینچنین،کنشی خیالی و خودخواهانه نیست. پیمانی اخلاقی است،زیرا پرسشی که هر شهروند، از خودش می پرسد،یا باید بپرسد،نه"بهترین برای من چیست؟" که "بهترین برای همه چیست؟" می باشد. هنگامی که همه ی شهروندان،این چنین بیندیشند و بر پایه ی آنچه  باید انجام دهند،پاسخ گویند،روسو می گوید آنها خواست همگانی را بیان و پی گرفته اند. خواست همگانی،تنها بنیاد اخلاقی مشروعِ وضع قانون و تنها نمود آزادی اخلاقی (آزادگی) است. واداشتن انسان،به این پرسیدن و پاسخ گویی فعالانه،هدف آموزش مدنی است.

هدف رساله ی آموزشی امیل،این بود که نشان دهد چگونه آدمی سادگی طبیعی خویش را نگه می دارد،در حالی که در این دموکراسی مستقیم،نقش می آفریند ومشارکت می جوید و از تباهی دور می ماند. اگرچنین کاری شدنی بود،روسو راهش را نشان می داد. به نظر می رسد برای انجام آن،انسان باید بیاموزد که  در جامعه باشد نه  از جامعه،به سخن دیگر "کمترین تماس ممکن با جامعه ی انسانی" را داشته باشد(همان 105).  

چگونه انسانی می تواند انسان شایسته ی روسو باشد – انسان شایسته ی طبیعی به نزد او،کسی است که عشق به خود دارد،نیزهمدردی طبیعی با دیگران – همچنین از یک چارچوب مناسب فکری برخوردار باشد؛شهروندی شایسته که توانایی قرارگرفتن در فراسوی دلبستگی های شخصی را داشته باشد و خواست همگانی را توصیه نماید؟ این امرچگونه می تواند در جامعه روی دهد در حالی که تاثیر جامعه،جز به سوی تباهی نیست؟

 چنین می نماید که روسو،دقیقآ در این باره تردید دارد که آیا انسان می تواند بر تباهی اجتماعی چیره شود.  جامعه بر پایه مالکیت خصوصی بنا شده؛مالکیت خصوصی نابرابری می آورد،برخی بیشتر از دیگران دارند؛نابرابری،هم سنجی اجتماعی با دیگران را پیش می آورد،که به نوبه ی خود می تواند رشک،خودپسندی و آزمندی برانگیزد. تنها هنگامی و اگر انسان ها بتوانند آزادی اخلاقی(آزادگی) و سیاسی را تمرین کنند و خواست همگانی را خواستار گردند،می توانند از تآثیر تباه گر جامعه رهایی یابند. گرایش به خواست همگانی،آنچه برای همه نیکوست،رفتار شخص اخلاقی یا شایسته است. تمرین این روش در جامعه،رفتار شهروند شایسته است.

با این وجود،روسو اظهار می دارد"در جنگ بین سرشت آدمی و نهادهای اجتماعی،فرد بایستی میان ساختن انسان یا شهروند،یکی را برگزیند،چرا که در یک زمان،نمی توان هم انسان و هم شهروند پدید آورد". در اینجا،اندک ابهامی به نظر می رسد. کسی نمی تواند در یک زمان،هم انسان و هم شهروند باشد. درست در صفحه بعد،در امیل،روسو این پرسش را مطرح می کند که انسانی که با خود و با سرشت اش صادق است،و از میان گزینه ها،همواره خود دست به گزینش می زند،" انسان است یا شهروند،یا چگونه در یک زمان می تواند هر دو باشد".

شاید این ناهمسازی بتواند حل شود اگر تآکید کنیم که فرد نمی تواند همزمان انسان و شهروند ، ساخته شود اما می تواند همزمان انسان و شهروند  باشد. روسو هنگامی که از طرح آموزشی اش می گوید به این تمایز اشاره می کند و از " دو پایان ناهمساز ... راه های ناهمساز ... انگیزه های گوناگون ... (و) هدف های ناگزیر متضاد" دوری می جوید (همان 40،41) هنگامی که شما انسان را "تنها برای خودش" بار می آورید. پس از آن چه می شود،آیا او برای دیگران خواهد بود؟ او یک انسان و یک شهروند خواهد بود برای "هدف دوگانه ای که برای خودمان تنظیم کرده ایم"، آن هدف های ناهمساز " می توانند همراه گردند زمانی که ناهمسازی های انسان را بزداییم..." (همان). بی گمان چنین انسانی،کمیاب خواهد بود، اما پرورش انسان،برای زیست طبیعی می تواند انجام پذیرد.  

فرد ممکن است با وجود پختگی و طبیعی بودن ،امیل را شخصی نفرت انگیز دریابد.اگرچه،شایسته در حسن انجام وظیفه و رفتار مودبانه است،با این حال شخصی بدون پنداشت یا کنجکاوی ژرف درباره ی مردم یا زندگی خود به نظر می رسد- بی هیچ دلبستگی به هنر یا بسیاری کتاب ها یا ارتباطاتِ اجتماعی دوستانه. آیا استقلالش،بر پایه واهمه از وابستگی است،واهمه ای که بر یک ناتوانی همیشگی از رابطه ی دو سویه ،بنا شده است؟ آیا او براستی آزاد است،یا به سادگی نمود استقلال نشان می دهد،هنگامی که استاد،"مسلط براو باقی می ماند"(همان،332)؟

گذشته از این که تلاش روسو در آموزش امیل را چگونه بدانیم –نمونه،این که آیا مهار کامل زندگی و پیرامون امیل،از سوی استادش،در نوع خود خیانتی آموزشی نیست– روسو،زمینه ساز آن گروه از آموزشگران پیشرویی است که به دنبال آن بودند تا کودکان،آموختن به فراخور خود و تجربه های شخصی شان رااجازه یابند،آن گونه که در زیر خواهیم دید.

1.2 Rousseau: Toward Progressive Education

Although ancient Athens instituted democracy, her most famous philosophers—Socrates, Plato, and Aristotle—were not great champions of it. At best they were ambiguous about democracy; at worst, they were hostile toward it. The earliest unadulterated champion of democracy, a “dreamer of democracy,” was undoubtedly Rousseau. Yet Rousseau had his doubts that men could be good men and simultaneously good citizens. A good man for Rousseau is a natural man, with the attributes of freedom, independence, equality, happiness, sympathy, and love-of-self (amour de soi) found prior to society in the state of nature. Thus society could do little but corrupt such a man.

Still, Rousseau recognized that life in society is unavoidable, and so civic education or learning to function well in society is also unavoidable. The ideal for Rousseau is for men to act morally and yet retain as much of their naturalness as possible. Only in this way can a man retain his freedom; and only if a man follows those rules that he prescribes for himself—that is, only if a man is self-ruling—can he remain free: “…[E]ach individual…obeys no one but himself and remains as free as before [society]” (1988, 60).

Yet prescribing those rules is not a subjective or selfish act. It is a moral obligation because the question each citizen asks himself or should ask himself was not “What's best for me?” Rather, each asks, “What's best for all?” When all citizens ask this question and answer on the basis of what ought to be done, then, says Rousseau, they are expressing and following the general will. Enacting the general will is the only legitimately moral foundation for a law and the only expression of moral freedom. Getting men to ask this question and to answer it actively is the purpose of civic education.

Showing how to educate men to retain naturalness and yet to function in society and participate untouched by corruption in this direct democracy was the purpose of his educational treatise, Emile. If it could be done, Rousseau would show us the way. To do it would seem to require educating a man to be in society but not of society; that is, to be “attached to human society as little as possible” (Ibid, 105).

How could a man for Rousseau be a good man—meaning, for him a naturally good man (1979, 93), showing his amour de soi and also his natural compassion for others—and also have the proper frame of mind of a good citizen to be able to transcend self-interest and prescribe the general will? How could this be done in society when society's influence is nothing but corrupting?

Rousseau himself seems ambivalent on exactly whether men can overcome social corruption. Society is based on private property; private property brings inequality, as some own more than others; such inequality brings forth social comparisons with others (amour propre), which in turn can produce envy, pride, and greed. Only when and if men can exercise their moral and political freedom and will the general will can they be saved from the corrupting influences of society. Willing for the general will, which is the good for all, is the act of a moral or good person. Its exercise in the assembly is the act of a good citizen.

Still, Rousseau comments that if “[f]orced to combat nature or the social institutions, one must choose between making a man or a citizen, for one cannot make both at the same time” (Ibid, 39). There seems little, if any, ambiguity here. One cannot make both a man and a citizen at the same time. Yet on the very next page of Emile Rousseau raises the question of whether a man who remains true to himself, to his nature, and is always decisive in his choices “is a man or a citizen, or how he goes about being both at the same time” (Ibid, 40).

Perhaps the contradiction might be resolved if we emphasize that a man cannot be madea man and a citizen at the same time, but he can be a man and a citizen at the same time. Rousseau hints at this distinction when he says of his educational scheme that it avoids the “two contrary ends…the contrary routes…these different impulses…[and] these necessarily opposed objects” (Ibid, 40, 41) when you raise a man “uniquely for himself.” What, then, will he be for others? He will be a man and a citizen, for the “double object we set for ourselves,” those contradictory objects, “could be joined in a single one by removing the contradictions of man…” (Idem). Doubtless, this will be a rare man, but raising a man to live a natural life can be done.

One might find the fully mature, and natural, Emile an abhorrent person. Although “good” in the sense of doing his duty and acting civilly, he seems nevertheless without imagination or deep curiosity about people or life itself—no interest in art or many books or intimate social relationships. Is his independence fear of dependence and thus built on an inability ever to be interdependent? Is he truly independent, or does he exhibit simply the appearance of independence, while the tutor “remains master of his person” (Ibid, 332)?

Whatever one thinks of Rousseau's attempt to educate Emile—whether, for example, the tutor's utter control of Emile's life and environment is not in itself a betrayal of education—Rousseau is a precursor of those progressive educators who seek to permit children to learn at their own rate and from their own experiences, as we shall see below.